— Валерый Міхайлавіч, хто можа прагаласаваць датэрмінова?
— Датэрмінова могуць прагаласаваць выбаршчыкі, якія па тых ці іншых прычынах не маюць магчымасці прыйсці і прагаласаваць у дзень выбараў. Прычым афіцыйнага пацвярджэння прычын немагчымасці выбаршчыка прыйсці на ўчастак для галасавання ў дзень выбараў не патрабуецца.

— Што трэба ведаць выбаршчыку, які прыйшоў на ўчастак датэрмінова?
— Што датэрміновае галасаванне ажыццяўляецца ў прысутнасці не менш як двух членаў участковай камісіі. Пры атрыманні бюлетэня выбаршчык павінен уласнаручна распісацца ў спісе грамадзян, якія маюць права ўдзельнічаць у выбарах, і пазначыць дату датэрміновага галасавання.

— Якім чынам забяспечваецца тайна галасавання?
— У гэтых мэтах у першы дзень датэрміновага галасавання скрыні для галасавання пламбіруюцца або апячатваюцца. Штодня ў перыяд датэрміновага галасавання пасля заканчэння часу яго правядзення старшыня або намеснік старшыні ўчастковай камісіі заклейвае проразь для апускання бюлетэняў у скрыні для галасавання лістом паперы. Адна з вышэйзгаданых асоб і член участковай камісіі ставяць подпісы на гэтым лісце. Тое ж самае ажыццяўляецца і перад тым, як пайсці на дзенны перапынак. Раскрыццё проразі ў скрыні ажыццяўляецца зноў жа штодня перад пачаткам галасавання і пасля перапынку. Кожны дзень у перыяд датэрміновага галасавання складваецца пратакол, у якім пазначаецца колькасць бюлетэняў, атрыманых участковай камісіяй, колькасць грамадзян, якія атрымалі бюлетэні для галасавання (у апошні дзень датэрміновага галасавання — агульная колькасць грамадзян, якія атрымалі бюлетэні для галасавання), колькасць сапсаваных бюлетэняў і колькасць нявыкарыстаных. Пратакол падпісваецца старшынёй або намеснікам старшыні і членам камісіі. Яго копія вывешваецца ў памяшканні камісіі для ўсеагульнага азнаямлення.

— У чыіх абавязках захоўваць скрыню для галасавання і бюлетэні?
— Персанальна за гэта адказвае старшыня ўчастковай камісіі. Акрамя гэтага ахову ўчастка для галасавання кругласутачна — з моманту атрымання бюлетэняў і да завяршэння галасавання непасрэдна ў дзень выбараў, нясуць работнікі міліцыі.

— Як змогуць прагаласаваць грамадзяне, якія па стане здароўя не здольныя прыйсці на ўчастак для галасавання?
— Для гэтага ва ўчастковай камісіі маюцца пераносныя скрыні для галасавання. Па просьбе выбаршчыкаў, выказанай у пісьмовай або вуснай форме, камісія даручае не менш як двум яе членам арганізаваць галасаванне па месцы знаходжання гэтых асоб у дзень выбараў. Для гэтага просьбы выбаршчыкаў заносяцца ў спецыяльна створаны спіс. Афіцыйна ўказваць прычыну немагчымасці прыйсці на ўчастак для галасавання не патрабуецца. Звярнуцца з просьбай аб арганізацыі галасавання па месцы iх знаходжання выбаршчыкі могуць у любы час пасля стварэння ўчастковай камісіі, а ў дзень галасавання не пазней як за дзве гадзіны да яго заканчэння.

— Якія дакументы павінен мець пры сабе выбаршчык, прыйшоўшы на ўчастак для галасавання?
— Выбаршчык павінен прад’явіць пашпарт або даведку органаў унутраных спраў аб яго страце, для ваеннаслужачых тэрміновай службы — ваенны білет. Калі ў выбаршчыка няма пашпарта, але ён унесены ў спісы для галасавання, бюлетэнь можа быць выдадзены на падставе службовага пасведчання дзяржслужачага, студэнцкага білета, пенсійнага пасведчання з фатаграфіяй або вадзіцельскіх правоў.

— Як праводзіцца працэдура галасавання на ўчастку?
— На аснове спіса грамадзян, якія маюць права ўдзельнічаць у выбарах, пасля прад’яўлення неабходных дакументаў выбаршчыку выдаецца бюлетэнь для галасавання. Пры яго атрыманні выбаршчык распісваецца ў адпаведнай графе спіса. Падчас галасавання выбаршчык ставіць любы знак у пустым квадраце, размешчаным справа ад прозвішча таго кандыдата, за якога ён галасуе. Калі выбаршчык галасуе супраць усіх кандыдатаў, ён ставіць любы знак у пустым квадраце, размешчаным справа ад радка «Супраць усіх кандыдатаў». Пасля гэтага бюлетэнь апускаецца выбаршчыкам у скрыню для галасавання.

— Што рабіць выбаршчыку, калі ён выпадкова сапсаваў бюлетэнь?
— У выпадку, калі такое здарылася, выбаршчык мае права звярнуцца да члена ўчастковай камісіі, які выдаў бюлетэнь, з просьбай выдаць новы ўзамен сапсаванага. Сапсаваны бюлетэнь пагашаецца, аб чым складаецца акт, які падпіcваецца старшынёй ці намеснікам старшыні або сакратаром і двумя членамі ўчастковай камісіі.
Звяртаю ўвагу на адметнасць сёлетніх выбараў. Упершыню створаны ўмовы для самастойнага галасавання выбаршчыкаў, у якіх парушаны зрок. Калі раней гэтыя грамадзяне мелі магчымасць прагаласаваць толькі з дапамогай іншых людзей (не членаў участковых камісій), то цяпер — без іх дапамогі, з выкарыстаннем спецыяльнага трафарэта, аднак гэта не выключае яго права знаходзіцца ў кабіне для галасавання з суправаджальнікам або скарыстацца пры запаўненні бюлетэня дапамогай іншага выбаршчыка.

— Як падлічваюцца галасы пасля завяршэння выбараў?
— Адносна гэтага хачу заўважыць, што цяпер у законе з’явілася норма, якая ўстанаўлівае, што выбарчыя бюлетэні па ўсіх скрынях для галасавання павінны падлічвацца асобна: спачатку распячатваецца скрыня для датэрміновага галасавання і падлічваюцца ўсе бюлетэні ў ёй. Затым — скрыні для галасавання, якія выкарыстоўваліся пры наведванні выбаршчыкаў дома. Апошняй распячатваецца скрыня, якая выкарыстоўвалася непасрэдна ў дзень выбараў. Такая працэдура падліку галасоў дае магчымасць улічваць і рабіць галоснай тую колькасць выбаршчыкаў, якія прымалі ўдзел у датэрміновым галасаванні.

Пасля завяршэння падліку галасоў на пасяджэнні ўчастковай камісіі падводзяцца вынікі галасавання па кожным участку і ўсе гэтыя дадзеныя афармляюцца спецыяльным пратаколам у трох экземплярах, які падпісваюць старшыня, яго намеснік, сакратар і ўсе члены участковай камісіі. Дадзены пратакол (яго копія) вывешваецца на ўчастку для галасавання, дзе з ім могуць азнаёміцца наглядальнікі, журналісты. Адзін экземпляр пратакола застаецца ва ўчастковай камісіі, другі здаецца ў раённую, трэці адпраўляецца для інфармацыі ў райвыканкам.

На аснове пратаколаў участковых камісій раённая складае пратакол аб выніках галасавання ў цэлым па раёне. Зацвярджае яго на пасяджэнні камісіі і накіроўвае ў абласную.

— Ці маюцца ў раёне наглядальнікі?
— Маюцца. Цяперашняя выбарчая кампанія знаходзіцца пад пільным назіраннем наглядальнікаў як унутраных, так і міжнародных. Па стане на 5 кастрычніка ў раённай і ўчастковых камісіях акрэдытавана 95 наглядальнікаў. Раённую камісію падчас падрыхтоўкі да выбараў тройчы наведалі доўгатэрміновыя наглядальнікі БДІПЧ АБСЕ і адзін раз СНД. Яны надзвычай глыбока цікавяцца ўсім працэсам падрыхтоўкі правядзення выбараў. У бліжэйшы час у раён чакаецца прыбыццё групы кароткатэрміновых наглядальнікаў АБСЕ, якія наведаюць не толькі раённую выбарчую камісію, але і ўчастковыя.

Напрыканцы размовы, карыстаючыся магчымасцю, хачу заклікаць усіх выбаршчыкаў нашага раёна — а іх, па стане на ўчарашні дзень уключана ў спіс 12 851 чалавек — прыйсці на свае ўчасткі і прыняць удзел у галасаванні.

Па матэрыялах грамадска-палітычнай газеты «Трыбуна працы»